SPADEK WG USTAWY A JEGO ZWOLNIENIE WG USTAWY
Jako podstawę do opracowania została przyjęta następująca chronologia okoliczności ( w praktyce często jeszcze spotykana) z której wynika, że :
- śmierć spadkodawcy nastąpiła w sierpniu 1980 roku,
- małżonka i dzieci spadkodawcy nabyli (w dacie śmierci męża i ojca) spadek na podstawie ustawy (dziedziczenie ustawowe) nie zgłaszając powyższego nabycia do opodatkowania,
- w listopadzie roku 2018 odpowiedni Sąd Rejonowy wydał (na wniosek spadkobierców) Postanowienie, w którym stwierdził nabycie spadku na podstawie ustawy, przez tych spadkobierców.
Należy zastanowić się jakim przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn będą musieli podlegać wskazani spadkobiercy i jakie to będzie miało dla nich skutki fiskalne/podatkowe.
Prezentowane zapisy są własną wykładnią/interpretacją odpowiednich przepisów prawa podatkowego ( ordynacji podatkowej – dalej o.p. i ustawy o podatku od spadków i darowizn – dalej p.s.d.), przepisów które będą przywoływane.
W art. 5 p.s.d. zapisano, że obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, a w art. 6 ust. 1 pkt 1), że powstaje on ( obowiązek podatkowy ) przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku. Przepisy ustawy p.s.d. nie zawierają definicji obowiązku podatkowego.
Zachodzi zatem konieczność odwołania się do definicji obowiązku podatkowego jaka została zawarta w art. 4 o.p., gdzie zapisano że, obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.
W okolicznościach tutaj opisywanych zaistniałym zdarzeniem określonym w ustawach jest śmierć spadkodawcy, czego naturalną konsekwencją jest nabycie spadku przez jego nabywcę lub nabywców, inaczej spadkodawcę lub spadkodawców.
Brak wiedzy/informacji wskazującej na możliwą ilość osób objętych statusem nabywcy/spadkobiercy jak również tego, czy spadek będzie miał wartość materialną ( dodatnią-majątek lub ujemną – tylko długi), spełnia warunek, że jest to okoliczność nieskonkretyzowana.
Uprawniony brak konkretu odnosi się do stanu określonego jako powinność. Czym jest taka powinność, tego przepisy prawa podatkowego (o.p.) też nie definiują. Istnieje bardzo wiele synonimów do słowa „powinność”, gdy jednak dokonamy ich podziału ze względu na grupy znaczeniowe adekwatne dla prawa podatkowego, to można wyróżnić dwie grupy:
- powinność – w odniesieniu do czegoś co musimy zrobić – jest to konieczność, zobowiązanie,
- powinność – w odniesieniu do tego co powinno się zrobić – jest to przykaz,
Zatem ten, którego wskazana choć nieskonkretyzowana powinność będzie dotyczyła, musi w ramach wskazanej konieczności/przykazu dokonać jej konkretyzacji poprzez ustalenie zobowiązania podatkowego, czyli wyliczenie kwoty podatku w wysokości wynikającej już z danej ustawy podatkowej i zapłacenie jej we właściwym terminie i na rzecz właściwego organu administracji Państwa lub samorządu.
W okolicznościach opisywanej sprawy obowiązek podatkowy wystąpił w roku 1980 ( śmierć spadkodawcy), ale spadkodawcy nie wykonali swojej powinności z tego faktu wynikającej i nie ustalili przypadającego na każdego z nich zobowiązania podatkowego ( nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania).
Zdaniem organów podatkowych w tej sytuacji przede wszystkim, znajduje wobec nich (spadkobierców) zastosowanie art. 6 ust. 4. ustawy p.s.d., w którym zapisano że, jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania zostało po upływie czasu ( od 1980 r do 2018 r) stwierdzone orzeczeniem sądu, to obowiązek podatkowy (jako nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie p.s.d. – zaistnienia orzeczenia sądu) powstaje z chwilą uprawomocnienia się takiego orzeczenia. W sprawie orzeczenie uprawomocniło się w roku 2018.
W tych okolicznościach nabywca w drodze dziedziczenia winien ponownie dokonać czynności pozwalających na wyliczenie zobowiązania podatkowego jako pochodnej ponownie zaistniałego obowiązku podatkowego.
Przywoływany tutaj przepis ( art. 6 ust. 4 ustawy p.s.d.) nie daje odpowiedzi na pytanie, a co się dzieje z wcześniej zaistniałym obowiązkiem podatkowym:
- czy on nadal istnieje jako nieskonkretyzowana powinność ( w tym przypadku od roku 1980),
- jeżeli nadal istnieje, to czy jest powinnością obowiązującą,
- czy już nie istnieje.
Na takie pytania przepisy ustaw o.p. i p.s.d. nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Stanowisko piszącego w tej sprawie z uwzględnieniem obowiązku przedawnienia zobowiązań podatkowych będzie tematem innego opracowania.
W niniejszej sprawie zdaniem piszącego (zdaniem kontrowersyjnym) winien znaleźć również zastosowanie art. 4a ust. 1 pkt 1) ustawy p.s.d. gdzie zapisano że, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez wskazaną grupę osób spokrewnionych ze spadkodawcą lub darczyńcą ( tzw. „zerowa” grupa podatkowa), jeżeli:
- zgłoszą nabycie w drodze dziedziczenia (ustawowego) własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Organy podatkowe w takich okolicznościach jak w tej sprawie ( nabycie spadku z mocy ustawy w 1980 roku, zgłoszone do opodatkowania postanowieniem sądu dopiero w 2018 r.) stoją na stanowisku, że art. 4a nie może znaleźć zastosowania w sprawie, bo został on wprowadzony do obrotu prawnego od dnia 01.01.2007 r., a zatem nie mógł być stosowany w dacie powstania pierwszego obowiązku podatkowego, bo go (artykułu) wówczas jeszcze nie było.
Zdaniem piszącego jeżeli jednak mocą przepisu z art. 6 ust. 4 ustawy p.s.d. obowiązek podatkowy zostaje przeniesiony z daty nabycia spadku (rok 1980) na datę uprawomocnienia się orzeczenia sądu (rok 2018), to kontynuując to zdanie piszący uważa, że przeniesienie takie umieszcza powinność spadkobierców (ich obowiązek podatkowy) w roku w którym to uprawomocnienie nastąpiło. Przeniesienie takie następuje z całym „dobrodziejstwem inwentarza prawnego” jakie w nowym okresie nakłada na spadkodawcę ustawa p.s.d.
W takich okolicznościach uprawomocnione Orzeczenie sądu wskazane w art. 6 ust 4 ustawy p.s.d. ma prawo być uznane za to samo orzeczenie, o którym mówi art. 4a ust. 1 pkt 1) tej samej ustawy, pod warunkiem oczywiście, że dotyczy ono nabycia tylko w drodze dziedziczenia. Każde inne orzeczenie oprócz wskazanego już takiego prawa do zastosowania art. 4a ust. 1 pkt 1) nie daje.
Skutkiem powyższego, wobec takich spadkobierców (nabycie spadku w drodze dziedziczenia) winien znaleźć zastosowanie art. 4a ust. 1 pkt 1) ustawy p.s.d., pod warunkiem oczywiście, że nabycie takie zgłoszą właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Powyższy stan będzie niedługo przedmiotem rozstrzygnięcia prze organ podatkowy pierwszej instancji. Założenie jest takie, że organ podatkowy sam nie będzie zmierzał do zastosowania w sprawie art. 4a ust. 1 pkt 1) ustawy p.s.d., jak uważa spadkobierca, zatem zostanie wszczęty spór podatkowy.
O jego przebiegu będą informowały kolejne zapisy.
S. Wróblewski – Dp. 00211